ภาวะท้องผูกในเด็ก หมายถึง การอุจจาระน้อยกว่าหรือเท่ากับ 2 ครั้งต่อสัปดาห์ อาการอุจจาระแข็งร่วมกับมีอาการเจ็บปวด ต้องเบ่งถ่ายมาก หรือมีเลือดปน ถึงแม้ว่าบางครั้งอาจจะอุจจาระทุกวัน หรือวันละ 2-3 ครั้งก็ตาม แต่ในเด็กทารกวัย 1-2 เดือนที่ได้รับนมมารดาอย่างเดียว อาจจะอุจจาระวันละหลายครั้ง หรือหลายวันครั้งก็ได้ โดยทารกกลุ่มนี้จะไม่มีอาการผิดปกติอื่นใด ดูดนมได้ดี น้ำหนักขึ้นตามปกติ บางรายอาจไม่อุจจาระนาน 5-10 วันก็ได้ ดังนั้นการวินิจฉัยท้องผูกในทารกแรกเกิดจะไม่ดูที่ความถี่ในการอุจจาระอย่างเดียว ต้องอาศัยประวัติและการตรวจร่างกายร่วมด้วย
.
สาเหตุของท้องผูก
ปัญหาท้องผูกเรื้อรังมักจะเกิดจากหลายปัจจัยและแตกต่างกันไปตามแต่ละช่วงวัย อาจจะเกิดจากความผิดปกติของลำไส้เอง จากปัจจัยทางด้านจิตใจ การฝึกขับถ่ายที่ไม่ถูกต้อง หรือโรคทางกายอื่นๆ ในทารกหรือเด็กเล็กจำเป็นต้องหาโรคที่เป็นสาเหตุก่อน หรือบางครั้งอาจเกิดจากภาวะแพ้โปรตีนจากนมวัว แต่ในเด็กโตส่วนใหญ่มักจะไม่พบสาเหตุ (Functional constipation) แต่เกิดจากการพฤติกรรมกลั้นอุจจาระ เนื่องจากกลัวเจ็บขณะขับถ่าย หรือกลั้นเนื่องจากไม่มีเวลา ต้องรีบไปโรงเรียน ไม่ยอมเข้าห้องน้ำที่โรงเรียน ทำให้มีอุจจาระค้างในลำไส้ใหญ่มาก ความรู้สึกอยากถ่ายอุจจาระจะค่อยๆ ลดลง (ประสาทรับความรู้สึกที่ผนังลำไส้ใหญ่ตอบสนองต่อความรู้สึกอยากถ่ายอุจจาระลดลง) อุจจาระสะสมมาก ก้อนใหญ่ และแข็งขึ้น ทำให้เวลาขับถ่ายลำบาก และเจ็บปวด หรือเกิดบาดแผล มีเลือดออก ยิ่งทำให้กลั้นอุจจาระ เป็นวงจรทำให้ท้องผูกมากขึ้น นานขึ้น และต้องใช้เวลารักษาที่ยาวนานมากขึ้น
.
.
การรักษาท้องผูกเรื้อรังในเด็ก
⦿ ผู้ปกครองต้องยอมรับว่าผู้ป่วยมีภาวะท้องผูกเรื้อรังก่อน
⦿ หาปัจจัยส่งเสริมให้เกิดอาการ
⦿ เปลี่ยนนมและอาหารที่ทาน
⦿ เลือกอาหารที่มีกากใย ส้มโอ ลูกพรุน แก้วมังกร สับปะรด
⦿ การดื่มน้ำให้เพียงพอ
⦿ การฝึกขับถ่ายอย่างเหมาะสม เด็กเล็กฝึกนั่งทุกเข้า เด็กเข้าโรงเรียนปลุกให้เช้าขึ้น
⦿ สอนลูกถึงการเข้าห้องน้ำที่โรงเรียนและฝึกดูแลความสะอาด
⦿ การใช้ยาที่เหมาะสม แค่ระยะหนึ่ง ปรึกษาแพทย์ เพื่อลดการเจ็บปวดระหว่างถ่าย
.
สำหรับทารก และเด็กเล็ก ควรงดการกระตุ้นการอุจจาระโดยใช้แท่งสวน หรือกลีเซอรีนแท่งโดยไม่จำเป็น เนื่องจากอาจทำให้เด็กเกิดความคุ้นเคยกับการขับถ่ายด้วยการกระตุ้นที่ทวารหนัก หรือบางรายอาจกลัวการสอดใส่สิ่งแปลกปลอมเข้าทางทวารหนัก ทำให้เด็กต่อต้าน และนำไปสู่พฤติกรรมการกลั้นอุจจาระไม่กล้าขับถ่ายได้ในที่สุด
.
ความรู้ทั่วไปที่เกี่ยวข้อง >> อ่านต่อโรคอุจจาระร่วงคืออะไร
